Jelenia Góra Cieplice-tu mieszkam

     Decyzją ministra administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska w obręb granic administracyjnych Jeleniej Góry zostają włączone miasta: Cieplice Śląskie Zdrój i Sobieszów (bez Jagniątkowa) oraz sołectwo Maciejowa. Jak ładnie wytłumaczono mieszkańcom: powstanie dużej aglomeracji pozwoli usunąć bariery hamujące naturalny rozwój miasta, oraz stworzy możliwości lepszego dostosowania infrastruktury do potrzeb bytowych mieszkańców. Od 1976 roku uzdrowisko nosi nazwę JELENIA GÓRA CIEPLICE.

Mapa
Po najechaniu na zdjęcie pojawi się opis.

Po połączeniu powierzchnia Jeleniej Góry wzrosła do 89 km2 a ludność do 81,4 tyś. mieszkańców.

Przed przyłączeniem do JG powierzchnia Cieplic wynosiła 1,669 ha i obejmowała teren od pd.zach ograniczony przez Osiedle Orle, od płn. obwodnicą Jeleniej Góry (tzw. Trasa Czeska), wschodnią granicę  wyznacza ciąg wzniesień z Chmielnikiem i Sołtysią (okolice stacji Orlen przy ulicy Wolności). 

Obecnie, wg GUS, w 2015 roku w Jeleniej Górze zameldowanych było 81010 osób. Niedawno uchwalona "ustawa śmieciowa" wykazała, że osób zobowiązanych do płacenia jest... 63490, jak widać, osób mieszkających bądź pracujących poza miastem jest prawie 20 tyś. A jak w tych danych liczbowych zawierają się Cieplice, otóż... nie istnieją. W internecie znajdziemy szczegółowe dane sprzed wojny i z czasów powojennych, nie znajdziemy ilu mieszkańców mają obecnie.

Mam szczęście do zamieszkiwania w tzw. zdrojach -przez wiele lat było to Szczawno Zdrój (Dolny Śląsk, okolice Wałbrzycha) a teraz wspomniane Cieplice. Niestety widzę, że Cieplice bardzo straciły na integracji z Jelenią Górą, jesteśmy jak uboga siostra zbierająca okruszki spadające ze stołu.  A tymczasem, niedoceniany obecnie, cieplicki kurort jest jednym z najstarszych uzdrowisk w Polsce, bowiem  leczenie  prowadzone jest nieprzerwanie od 1281 r.

Herb Cieplic w latach 1935-1945.

Jedna z legend o powstaniu Cieplic opowiada o niewielkim dworku myśliwskiego wzniesionym przy źródłach, których woda uzdrowiła jelenia zranionego  przez księcia Śląskiego Bolesława Wysokiego podczas polowania.  

18 marca 1281 książę lwówecki Bernard Zwinny sprowadził ze Strzegomia joannitów do Lwówka Sląskiego i oddał im za zgodą wielkiego mistrza Hermana von Brunshorn  miejsce  z ciepłymi źródłami zwane Callidus Fons; mnisi zagospodarowali się i być może to oni wznieśli pierwszy drewniany kościół, przyjmując za patrona św. Jana Chrzciciela. 
Już w 1289 joannici mieli kłopoty z utrzymaniem komendy w Callidus Fons i ograniczyli jej działalność, być może to spowodowało, że odeszli z tego miejsca. Nowym właścicielem dóbr zostaje Gotsche Schoff, mamy już II połowę XIV w.,  kiedy to cały Śląsk  należał już do Korony Czeskiej.

Przez wieki nazwa uzdrowiska ulegała zmianie, ale zawsze nawiązywała do ciepłych źródeł  – Bad Warmbrunn (Villa Warmbrona 1288 r.), Callidus fons (1281r.),  Thermis w 1677, Ciepła Woda (1850), Warm Baden, Warmen Brunner,  Bad Warmbrunn (1925), Cieplice, Cieplice  Sląskie Zdrój (1945), Jelenia Góra Cieplice (obecnie).

W 1403r. miejscowość nazywana Warmbron, zostało oddane cystersom z Krzeszowa.

Od tej pory  zarówno Schaffgotschowie jak i zakonnicy prowadzili tu działalność leczniczą. Pierwsze urządzenia kąpielowe zostały zniszczone w 1426 roku podczas najazdu husytów, ale dość szybko je odbudowano.
Ponieważ sława Cieplic jest coraz większa, powstają nowe pawilony oraz baseny kąpielowe. Słynny doktor Caspar Schwenckfeldt przeprowadził jedną z pierwszych analiz składu chemicznego wód i opis uzdrowiska (1607r.), pierwsze opisy przebiegu kuracji donoszą o kąpielach w basenie - dwa razy dziennie po kilka godzin.   Pospólstwo korzystało z dobroci wód w specjalnych korytach odprowadzających wodę z basenów.

1586     Rozpoczęła się budowa obecnego gmachu klasztornego, która trwała kilka lat.

Przełom XVII/XVIIIw. to dalszy rozwój uzdrowiska, powstaje nowy klasztorny don zdrojowy- tzw. Długi Dom (1689r.), a w latach 1709-11 powstaje dzwonnica przy kościele. Niestety, niedługo potem w wyniku pożaru wiele budynków zostaje zniszczonych. W 1712 roku zostaje odbudowany kościół, a przy wyposażaniu wnętrza pracował sam  Michał  Willmann (znany nam z Krzeszowa).

Obecnie, od 12 sierpnia 2013 roku, północna część obiektu poklasztornego jest nową siedzibą Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.

Na początku 2011 roku,  rozpoczęły się prace budowlane mające na celu adaptację części budynku dawnego probostwa Cystersów w Cieplicach na siedzibę Muzeum Przyrodniczego, spod warstwy tynku odsłonięte zostały inne duże fragmenty dekoracji freskowej. Wówczas to zlecono Agnieszce Witkowskiej z Wrocławia wykonanie rozpoznawczych badań stratygraficznych. Ich wyniki nie pozostawiały wątpliwości, iż pod tynkami w wielu pomieszczeniach dawnego probostwa kryją się barokowe freski i to nie tylko o monochromatycznym lub ornamentalnym charakterze, lecz także ukazujące rozbudowane sceny figuralne. Podjęcie badań stylistycznych i ikonograficznych fresków, które przeprowadził prof. dr hab. Andrzej Kozieł z Uniwersytetu Wrocławskiego, stało się jednak możliwe dopiero po ich pełnym odsłonięciu spod warstwy tynku oraz poddaniu kompleksowej konserwacji, co wykonała krakowska firma Ars Longa.
 Co więcej, można przypuszczać, że cieplicka dekoracja freskowa mogła stanowić coś w rodzaju próby generalnej przed największą malarską fundacją opata Rosy – dekoracją freskową we wnętrzu kościoła brackiego pw. św. Józefa w Krzeszowie, którą w latach 1693–1695 wykonał Michael Willmann ze swoimi pomocnikami.[1]

Cieplice były nazywane również Therme (1613) czy Thermis (1677) Hirschberg-Termy Jeleniogórskie, już wtedy traktowano Cieplice jako dodatek do Jeleniej Góry. Niedawno uradowano nas budując kompleks basenów szumnie nazwanych "termami cieplickimi".

1742     Objąwszy władzę nad Śląskiem, król pruski Fryderyk II udzielił zgody na budowę świątyni ewangelickiej w Cieplicach. Pierwszym pastorem został Adam Gotfryd Thebesius. 

Cieplice stanowiły siedzibę rodu von Schaffgotsch, pałac okazał się zwyczajnie wygodniejszy niż Chojnik czy Stara Kamienica. W 1515 r. przy kościele urządzili kaplicę grobową, niestety zarówno kościół jak i kaplica uległy zniszczeniu w 1547 r. Od drugiej połowy XIX wieku ogromną atrakcję Cieplic stanowiły zbiory Schaffgotschów. Należały do nich m.in. biblioteka, kolekcje etnograficzna i mineralogiczna czy zbrojownia. Największą sławą cieszyły się jednak zbiory ornitologiczne, które uchodziły za największą prywatna kolekcję w Europie – ukierunkowana była na ptaki Śląska. 
Więcej o rodzie von Schaffgotsch napiszę w przyszłości opisując bardziej szczegółowo cieplicki pałac jak i inne siedziby.

Ogromne zmiany spowodowała w 1810 roku kasata dóbr klasztornych , która spowodowała koniec istnienia zdroju cysterskiego. 2 lata później, tę część uzdrowiska odkupił od państwa hrabia von Schaffgotsch i tym samym staje się właścicielem całego uzdrowiska. W uzdrowisku funkcjonuje już cukiernia, poczta, posterunek policji, urząd podatkowy, kościoł ewangelicki, szkoła katolicka, oranżeria, browar i gorzelnia. W 1828 roku hrabia uruchomił teatr zdrojowy, zaś budynek teatru powstaje w 1836 roku. 

W 1845 roku zbudowano szosę z Cieplic do Szklarskiej Poręby Górnej.
W 1891 roku dociera linia kolejowa z Jeleniej Góry do Piechowic, która w 1905 zostaje przedłużona do Szklarskiej Poręby. 

Po uzdrowisku porusza się tramwaj gazowy a następnie elektryczny.

W Podgórzynie, w miejscu dawnego przystanku końcowego linii tramwajowej Cieplice – Podgórzyn „Pod Skałką” stoi zabytkowy tramwaj – pamiątka po tej linii.  Linia przestała funkcjonować w 1964 roku.

Wielka powódź w 1897 wyrządziła wiele szkód, w związku z tym w latach 1904-08 na Kamiennej i Wrzosówce zbudowano 2 duże zbiorniki retencyjne. Dzięki temu, 120 lat później, podczas słynnej już powodzi nie było większych strat.

W 1902 roku powstała w Cieplicach znana szkoła snycerska. Uzdrowisko słynęło również w okolicy z corocznego jarmarku, zwanego „Tallsackmarkt”, podczas którego sprzedawano niepowtarzalne pierniki.
Plan Cieplic- Bad Warmbrunn z 1905 roku i w pełnej rozdzielczości <tutaj>

Serwis fotopolska.pl

W 1925 roku w Cieplicach działało 9 hoteli o 230 miejscach, 9 sanatoriów i ponad 20 pensjonatów. łącznie było ok. 750 miejsc noclegowych. 

W 1925 Cieplice oficjalnie otrzymały przydomek Bad – Uzdrowisko. A w 1935 roku -uzyskały prawa miejskie.

Wśród gości cieplickiego kurortu byli: kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł (1653), kasztelan wieluński Zygmunt  Radziwiłł (1677) i prymas Michał Radziejowski (1692), Johann  Wolfgang Goethe (1790), król pruski Fryderyk Wilhelm III z żoną (1800), John Quincy Adams późniejszy prezydent USA (1800), Hugo Kołłątaj (1792 i  1808), Józef Wybicki (1802) oraz Izabella Czartoryska (1816).  Na kuracji w Cieplicach przebywał sławny polski hetman Stanisław Koniecpolski. 

Najznakomitszym gościem w Cieplicach była królowa polska Marysieńka Sobieska, która bawiła tu z  licznym dworem w 1687 r. Jej wizyta na długo zapadła w pamięć Ciepliczanom. 

Obecnie mamy ulicę Marysieńki Sobieskiej i pomnik, który podczas prac w parku w tajemniczych okolicznościach zaginął i nie wrócił na swoje miejsce. Odnalazł się w piwnicy pobliskiej szkoły artystycznej.

Podczas II wś w Cieplicach istniało 6 obozów pracy zatrudniających ponad 2 tys, więźniów.

Zbliżający się koniec wojny i obawa przed wkroczeniem Rosjan sprawiły,  właściciele - Schaffgotschowie opuszczają miejscowość. Armia Czerwona wkroczyła do miasta 8 maja i władzę przejął radziecki komendant wojenny. Miasto Cieplice Śląskie Zdrój 31 grudnia 1945 r. liczyło  łącznie 19.363 mieszkańców w tym 15.368 Niemców i 3.900 Polaków.

Jedna z najbardziej znanych osób  okresu II wojny światowej, Günther Grundmann, urodził się w 1892 roku w Jeleniej Górze, w której mieszkał do 1932 r. a w Cieplicach uczęszczał do szkoły. To Jego osobie zawdzięczamy istnienie skrytek z ratowanymi dziełami sztuki, tzw. Lista Grundmanna zawiera dziesiątki pałaców, zamków i innych obiektów, w których ukryto "skarby".

Uzdrowisko Cieplice wody termalne

Dla występowania termalnych wód leczniczych Cieplic ogromne znaczenie ma tektonika tego obszaru. Złoże wód termalnych związane ze skałami granitowymi, traktować należy jako strukturę hydrogeologiczną szczególnego rodzaju. Jest to skomplikowany przestrzennie zbiornik wód podziemnych , utworzony przez sieć szczelin skalnych. Źródłem ciepła dla tych wód są zasoby cieplne wnętrza ziemi. Są to wody szczelinowe głębokiego krążenia, które samoczynnie wypływają na powierzchnię pod wpływem podwyższonego ciśnienia hydrostatycznego. Wody lecznicze ze złoża Cieplice ujęte są w postaci źródeł płytkich i głębokich odwiertów (Najgłębszy odwiert ma 2002,5m). [źródło]

 Obecnie woda eksploatowana jest  z 3 ujęć płytkich i jednego odwiertu głębokiego. Są to źródła „ Marysieńka”, „Sobieski” ,”Nowe” oraz odwiertu „Cieplice-2” o głębokości 661m . Cieplickie wody mają najwyższe wartości krzemionki w Polsce (do 100 mg/l). Biologiczna rola krzemu polega na jego udziale w procesie mineralizacji kości i utwardzeniu tkanki łącznej.

W Uzdrowisku Cieplice leczone są głównie choroby:
 ortopedyczno-urazowe, 
choroby układu nerwowego, 
choroby reumatologiczne, 
osteoporoza, choroby nerek i dróg moczowych, 
choroby oka i przydatków oka (spółka jako jedyne uzdrowisko w Polsce leczy balneologicznie schorzenia oczu). 
Ponadto Uzdrowisko Cieplice specjalizuje się w rehabilitacji narządu ruchu.

Co warto zwiedzić w Cieplicach

-Zespół poklasztorny cystersów obejmujący: dawny klasztor (1586-87); barokowy kościół św. Jana Chrzciciela (1712-14), we wnętrzu obrazy Michała Wilmanna i jego ucznia Hoffmanna; dzwonnica (1709-10). W pd. murze 16 renesansowych płyt nagrobnych rycerzy (1579-1624); barokowa figura św. Trójcy (1724); Długi Dom (1689-93) najstarszy klasztorny dom zdrojowy wzniesiony przez Cystersów. 
-Muzeum Przyrodnicze mieszczące się w budynku klasztoru
-Kościół Ewangelicko-Augsburski (1774-79), barokowe wnętrze (Plac Piastowski)
-Pałac Schaffgotschów w stylu klasycystycznym (1784-88) zdobią twarze herbowe z piastowskimi orłami (obecnie siedziba filii Politechniki Wrocławskiej).
-Dom Zdrojowy oraz inne budynki uzdrowiska
-Teatr Zdrojowy  z 1836 r. w stylu klasycystycznym (w Parku Zdrojowym)
-Kaplicę przy ulicy Zjednoczenia Narodowego
-Dwa przepiękne parki: Park Norweski z Pawilonem (obecnie w remoncie) oraz Park Zdrojowy
-Zabudowę willową wokół centrum Cieplic
-Termy Cieplickie-kompleks basenów

Co warto zwiedzić w okolicy

Poświęcić czas na piesze wędrówki po okolicy
Jelenią Górę
Zamek Chojnik
Krzeszów <1> <2>
Okoliczne miejscowości: Kowary, Karpacz, Szklarską Porębę, Miłków, Wojanów (i wiele innych)
Ciekawostki geologiczne w gminie Podgórzyn
Otaczają nas piękne obiekty z tzw. Doliny Pałaców i Ogrodów 
Stawy Podgórzyńskie
Lasy w Jagniątkowie i Michałowicach
Wodospad Kropelka w Górzyńcu
Zbiornik Sosnówka
Zamek Henryka
Karkonoski Park Narodowy
Kościółek Wang w Karpaczu
Zamek Czocha 
Wieżę książęcą w Siedlęcinie
i wiele wiele innych, bo jak zacznę wymieniać to blog się zawiesi

I jeszcze więcej zdjęć :)

źródła: Słownik Geografii Turystycznej Sudetów (Tom4)
uzdrowisko-cieplice.pl/historia-uzdrowiska-cieplice

Rafał Eysymontt, Stanisław Firszt, Andrzej Kozieł: "Cystersi na tle dziejów Cieplic"

Podsumowanie: 
Myślałam,że opisanie Cieplic to będzie fraszka. Czas pokazał, że zabrało mi to prawie 2 miesiące - bowiem  osobno będzie opisany klasztor z muzeum, pałac, oba parki. No i trzeba się zabrać za Jelenią Górę.
Zdjęcia pochodzą z różnych lat :)